Femke van Lieshout en Kim van Brenk werken als senior communicatieadviseurs in het Programma Invoering Omgevingswet bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). De Omgevingswet en het Digitaal Stelsel zijn ‘werk in uitvoering’. Op dit moment wordt de wet geschreven en tegelijkertijd wordt het bijbehorende digitale stelsel gebouwd. Er gebeurt enorm veel tegelijkertijd en dat maakt de rol van Femke en Kim heel anders dan die van een klassieke communicatieadviseur.
Al in 2011 is begonnen met het schrijven van de Omgevingswet, waarin de overheid de regels voor ruimtelijke ontwikkeling wil vereenvoudigen en samenvoegen. Concreet betekent het dat er 26 wetten, 4700 artikelen, 120 Algemene Maatregelen van Bestuur en 120 Ministeriële Regelingen opgaan in één nieuwe wet. De VNG geeft het ‘geluid’ van 380 gemeenten in Nederland door aan de wetgever bij het opstellen van de Omgevingswet en helpt gemeenten bij het veranderproces en de invoering van de wet in 2021.
Inspelen op het moment
“De wet en het nieuwe Digitaal Stelsel vormen grote veranderingen voor gemeenten en zij moeten hun manier van werken gaan aanpassen”, zegt Femke. “En dat laatste is een van de dingen waar wij ons binnen het Programma mee bezighouden: alle betrokkenen binnen gemeenten helpen om via ‘anders denken’ naar ‘anders werken’ te gaan. Juist omdat de wet en het Digitaal Stelsel nog in ontwikkeling zijn en onze wereld elke dag verandert, hebben wij geen geijkte communicatiebaan waarbij je een strategie schrijft, een plan maakt en dat met middelen uitrolt. Wij spelen steeds in op het moment.”
Weten waar behoefte aan is
Het adapteren van een andere manier van werken is een flinke uitdaging voor alle gemeenten, zowel voor de grote steden als voor de plattelandsgemeenten. Kim: “Elke gemeente werkt zowel tijdens de voorbereidingen op de Omgevingswet als na de invoering vanuit eigen ambities. De wet geeft mogelijkheden, maar dwingt niet af. De behoefte van gemeenten aan informatie, tools en handreikingen om de geest van de wet optimaal te kunnen benutten, brengt de VNG samen met gemeenten in kaart. Vervolgens gaan we samen met de inhoudelijk specialisten aan de slag om relevante hulpmiddelen en heldere informatie te ontwikkelen en aan te bieden. Dat doen we via de website van de VNG en tijdens bijeenkomsten, maar ook met praktische modellen die gemeenten als tool kunnen gebruiken. We werken nauw samen met de koepelorganisaties van de provincies en de waterschappen en het Ministerie van Binnenlandse Zaken.”
Het lagenmodel
Een praktijkvoorbeeld van zo’n tool, is het zogeheten lagenmodel van de Omgevingswet. Dit is een leidraad voor gemeenten dat perspectief biedt op het invoeren van de Omgevingswet en sturing geeft aan de inhoud van de vraagstukken die bij de invoering aan de orde komen. Het lagenmodel bevat alle elementen die bij de invoering aan bod komen. Voor een uitgebreide beschrijving van het lagenmodel verwijzen we je graag naar de website van de VNG (https://vng.nl/onderwerpenindex/ruimte-en-wonen/omgevingswet/lagenmodel-omgevingswet), maar het komt er kort gezegd op neer dat het model handvatten biedt bij de transitie van ‘anders kijken’ naar zaken en vervolgens ‘anders gaan werken’. Femke vergelijkt het lagenmodel met een spekkoek: “Bij een spekkoek zijn de lagen op elkaar gestapeld tot een taart waar je een taartpunt uit kunt snijden. De taartpunt staat voor de verbinding tussen de lagen, het ‘anders werken’.”
bron: VNG
En tot slot: concrete adviezen
Femke en Kim geven graag adviezen aan communicatieprofessionals bij gemeenten waarmee zij een integrale en structurele bijdrage kunnen leveren aan de veranderopgave:
- Het is onmogelijk om alle ins & outs van de Omgevingswet te kennen. Zorg ervoor dat je op de hoogte bent van de belangrijkste ontwikkelingen en snap hoe alles samenhangt.
- De invoering van de Omgevingswet is erg complex waardoor je de materie niet in een paar dagen kan doorgronden. Als je nog niet bent betrokken, zorg er dan voor dat je zo snel mogelijk aansluiting vindt bij het team dat zich bezighoudt met de Omgevingswet van jouw gemeente. Nu aanhaken en goede afstemming met de programmamanager helpt bij het verkrijgen van een centrale positie waarin je afzonderlijke belangen kunt samenbrengen.
- Als communicatieadviseur kun je ook de consequenties die de wet voor de burger heeft overzien. De participatieverplichting van burgers en de rol van de gemeente verdient bijzondere aandacht, omdat deze grote veranderingen voor hen met zich meebrengt.
- Zorg dat je ook de interne organisatie erbij betrekt. Enerzijds om hen inhoudelijk op de hoogte te houden van de Omgevingswet en anderzijds om het effect op de manier van werken in de organisatie te kunnen begeleiden.
