Stoeien met taal
En dat vinden mensen vaak lastig. “We zijn natuurlijk allemaal opgegroeid met een bepaald beeld over mannen en vrouwen. En taal maakt daar onderdeel van uit, bevestigt dat beeld. Je hebt ‘hij’ en je hebt ‘zij’. En als daar dan ineens ‘hen’ bijkomt, vinden mensen dat lastig in hun hoofd, want die vorm is ons niet aangeleerd.”
Het zit niet alleen in ‘hen’ of ‘die’, ook andere benamingen hangen samen met gender. Denk aan ‘broer’ of ‘zus’. Zelf houden Sam én diens familie van praktische oplossingen. Zo is Sam nu het brusje in het gezin, een samenvoeging van broer en zus. En toen er een klein nichtje in de familie bijkwam, kwam daarmee ook de vraag op tafel hoe Sam dan genoemd moest worden. Het was eigenlijk heel simpel: geen oom, geen tante, maar toom. Toom Sam is het dus nu. “Taal ontwikkelt zich en dat is soms wennen maar ach, Facebooken was jaren geleden ook geen werkwoord en staat nu in het groene boekje. Dus wie weet staat over 5 jaar het woord Toom ook wel in de lijst’, lacht Sam.
Sam ziet mensen soms worstelen maar ziet ook vaak de welwillendheid van mensen. Hen komt in diens werk eigenlijk alleen maar mensen tegen die geïnteresseerd zijn en die zich ook willen aanpassen aan diens wensen. En dan word je soms ook ineens verrast. Zo is er het voorbeeld van Sams eerste baan, bij een basisteam van de politie. “Er was me al gezegd dat het óf heel goed kon gaan of juist niet. Maar ik ben met respect ontvangen en kon eigenlijk gelijk aangeven wat ik wel en niet prettig vond. Door zelf open te zijn, ontstond al snel begrip. Toen een collega me ‘meid’ noemde en ik aangaf dat ik dat niet fijn vond, is het ook nooit meer gebeurd. Ik kon daar zijn wie ik was.”
Eigen openheid
De openheid van de mensen om Sam heen, hangt mogelijk ook samen met hun eigen openheid. Sam schrikt niet snel van een vraag of opmerking en is altijd bereid om het gesprek aan te gaan. “Ik wil graag in verbinding zijn met anderen. Ik wil dat mensen het niet alleen in hun hoofd snappen maar ook voelen waarom sommige dingen voor mij belangrijk zijn. En dan juist de mensen die heel anders zijn dan ik. Vaak gaan mensen dan zelf ook dingen vertellen over bijvoorbeeld gebeurtenissen die voor henzelf heel belangrijk zijn geweest. Dat vind ik mooi, want zo ontstaat begrip.”
Veel onbegrip rond non-binaire mensen richt zich op de taal (‘pfff wat een gedoe met dat hen en diens’) of het gaat over het genderneutrale toilet, zo merkt ook Sam. Hen merkt dat er dan toch vaak heel erg vanuit het eigen perspectief gekeken wordt maar dat een gesprek dan helpt om tot elkaar te komen. “Als mensen mij wel eens vragen waarom die taal zo belangrijk is, dan leg ik uit dat ik me aangesproken en daarmee gehoord en gezien wil voelen. Als ik tegen een vrouw ‘hem’ zeg, voelt dat voor diegene ook gek. Voor mij voelt ‘hem’ en ‘haar’ gek.”
En dat genderneutrale toilet, waarom is dat belangrijk? “Dat hangt voor mij samen met veiligheid en ongemak. Of ik nou een mannen- of een vrouwentoilet inloop, er is altijd een moment van ongemak of ik daar wel hoor binnen te lopen. Dat vind ik vervelend en die ander vaak ook. Als ik dat uitleg, bijvoorbeeld op mijn werk, dan snappen anderen het overigens vaak wél.”
Vlekken en vlaggen
Dat Sam zich sterk maakt voor meer diversiteit en inclusie, mag duidelijk zijn. Maar Sam ziet ook hoe bedrijven worstelen. Hen heeft daar wel tips voor. “Het begint echt met je eigen blinde vlekken opzoeken. Die heeft iedereen, ik ook. Maar je komt er pas achter als je mensen werft, die niet op jou lijken. Je verruimt je blik met nieuwe dingen en niet door meer van hetzelfde op te zoeken.”
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want in een tijd van krapte zijn bedrijven allang blij als ze überhaupt iemand vinden voor een functie. Sam erkent dat, maar denkt ook dat de vacatureteksten die worden gebruikt soms te weinig aanzetten tot verandering: “Het helpt om in je tekst expliciet te benoemen dat je als bedrijf werk maakt van diversiteit en inclusie. En dat je dat als een continue proces ziet.”
Er zijn bedrijven die nu in een vacaturetekst een ‘x’ toevoegen aan de m/v-vermelding. Sam ziet de meerwaarde ervan wel, want een organisatie straalt er een welkom gevoel mee uit en ook interesse in en begrip voor transgender mensen. Maar Sam is ook kritisch. “Die ‘m/v’ dateert uit een tijd dat expliciet vrouwen werden aangemoedigd om te reageren. Dat is inmiddels normaal, dus die vermelding is eigenlijk al heel lang onnodig. Als je wilt uitstralen dat iedereen welkom is om te reageren, dan hoeft die ‘x’ er wat mij betreft niet bij. De hele vermelding van welke gender dan ook kun je wat mij betreft gewoon achterwege laten.”
En het ophangen van een regenboogvlag, helpen dat soort uitingen dan? “Ja dat denk ik zeker. Natuurlijk, je kunt denken, het is maar een vlag. Maar voor mij, als potentiële kandidaat, is het een uiting over wat je als bedrijf wilt zijn. Het is ook een statement dat mensen uit de LHBTIQ-gemeenschap bij jouw bedrijf welkom zijn.”
Diversi-tijd
Diversiteit is een groot thema en als bedrijf kun je er bijna niet niét iets mee doen. Het is tegelijkertijd ook een thema dat soms afschrikt omdat mensen snel bang zijn het verkeerde te doen of te zeggen en dan maar niets doen. Sam herkent dat en wijst op het belang van het goede gesprek:
Quota worden vaak genoemd als een extra duw in de goede richting, maar ook betwist omdat diversiteit daarmee een opgelegd verhaal wordt. Toch ziet Sam er wel de voordelen van in om bij de start van een diversiteitsaanpak met streefcijfers te werken: “Het voelt wat raar, want quota kan ook verstarrend zijn in de dialoog terwijl die juist zo hard nodig is om tot elkaar te komen. Ik zou dan ook liever het woord streefcijfers gebruiken, je kunt daar wel richting mee geven en soms heb je dat als bedrijf nodig om een start te maken.”
Diversi-tijd dus. Maar daar is in de drukte van een organisatie niet altijd ruimte en tijd voor. “Nee maar als je echt iets anders wilt, dan is dat wel nodig’. Bevraag de buitenwereld hoe ze naar je bedrijf kijken, zoek andere netwerken op en bovenal: durf te bevragen. De ander maar óók jezelf. Onbekend maakt onbemind zeggen ze niet voor niets, dus maak het onbekende bekender. Dat kan alleen met tijd en aandacht. Daarmee creëer je ook boegbeelden binnen je organisatie en zij trekken weer andere, mogelijke nieuwe, collega’s aan.”
Wij bedanken Sam enorm voor dit openhartige interview!
